Joost Ebus

Brandweerhelm

Dat Joost na zijn studie bouwkunde brandweerman werd, lag op jonge leeftijd al voor de hand. “Mijn oom was brandweerman. Zijn uniform, de brandweerauto waarin hij reed en de verhalen die hij vertelde maakten een enorme indruk op mij. Ik heb een foto waarin ik als jochie in de buggy zit met een brandweerhelm op. En een leraar van de basisschool vroeg enkele jaren geleden of ik nog bij de brandweer was gegaan. Kortom, het zat er al vroeg in.”

Als brandonderzoeker doet Joost onder andere onderzoek naar het ontstaan van branden en de reacties van mensen daarop. “Iedere brand is anders en voor een brand moeten veel puzzelstukjes op z’n plaats vallen. Ook de manier waarop mensen op de situatie reageren verschilt per situatie. In een casus kwam ik ooit een vader tegen die de rookmelder eerst probeerde uit te zetten in een gang vol rook, in plaats van de woning te ontvluchten met het gezin. Hij wilde niet dat zijn kinderen wakker werden van de herrie.”

Vlam in de pan

Landelijk gezien ontstaan de meeste branden in de keuken, vertelt Joost. “Een vlam in de pan is het meest bekende voorbeeld, maar ook hand- en theedoeken die vlam vatten of kortsluiting in keukenapparatuur komt relatief vaak voor. Ook wasmachines en wasdrogers zorgen voor een flink percentage van de woningbranden. Ze verbruiken veel energie, dat vergroot de brandgevoeligheid. En wat veel mensen onderschatten is brand die kan ontstaan door broei in poetsdoeken. Doeken waarmee bijvoorbeeld de houten vloer in de woonkamer of de tuinmeubelen in de olie worden gezet, vliegen vrij gemakkelijk in brand als ze ergens op een hoopje worden gegooid.”

Ook schoorsteenbranden komen relatief vaak voor, gaat Joost verder. “In Oost-Nederland is dat zelfs oorzaak nummer één. Dat komt onder andere door de constructie van de kanalen, doordat bij het aansteken van de open haard niet alleen droog hout wordt gebruikt én doordat het schoorsteenkanaal niet of niet goed is geveegd.”

Tien tips

Joost erkent dat niet alle brandjes te voorkomen zijn (“Op één van onze vakanties vloog de theedoek in brand”), maar met deze tien voorzorgsmaatregelen kun je de kans op brand wel verkleinen en de gevolgen van een brand beperken:

1. Rookmelders

“Plaats rookmelders in huis. In ieder geval op de vluchtroute en het liefst ook in de slaapkamers, de keuken en alle ruimtes waar potentiële ontstekingshaarden staan als de cv-ketel en de wasmachine en -droger. Koop rookmelders met batterijen die 10 jaar meegaan en vervang ze daarna voor nieuwe rookmelders. Op www.rookmelders.nl kun je zien hoeveel rookmelders in jouw huis nodig zijn.”

2. Vlucht!

“Rook is giftig, inademen kan levensgevaarlijk zijn. Breekt er een brand uit die je niet direct kunt blussen, vlucht dan! Probeer de deuren achter je te sluiten en bel de brandweer pas zodra je veilig (buiten) bent.”

3. Vluchtroute

“Houd de vluchtroute in je huis vrij. Leg bijvoorbeeld geen spullen op de trappen. Praat met je gezin of huisgenoten wat je moet doen als er brand is. Ik onderzocht eens een brand waarbij de bewoner niet kon vluchten omdat de voordeur op slot zat en de sleutel ontbrak. Spreek daarom een vaste plek af waar de (reserve)sleutel van de voordeur ligt. Onze ‘vluchtsleutel’ ligt bij het toilet.”

4. Blusmiddelen

“Zorg dat je blusmiddelen in huis hebt om een kleine brand snel te blussen en spreek een vaste plek af waar je ze bewaart. De blusdeken hoort in de keuken, onze brandblusser ligt bij de voordeur. En ben je aan het koken, houd dan het deksel van de pan bij de hand.”

5. Apparaten uit

“Zet de wasmachine, wasdroger, vaatwasser en andere elektrische apparaten niet aan als je gaat slapen of het huis uit gaat. Ik trek ’s nachts de stekker van het koffiezetapparaat en de waterkoker uit het stopcontact, want in mijn onderzoeken kom ik tegen dat de brand in die apparaten is ontstaan. En reinig de filters in de wasdroger regelmatig. Die zitten vol stof, dat door de warmte gemakkelijk in brand vliegt.”

6. Opladen apparaten

“Is je telefoon of laptop niet aan het opladen? Trek de stekker dan uit het stopcontact, want de adapter wordt warm en kan brand veroorzaken. Let er daarom tijdens het opladen op dat de adapter nergens tegenaan ligt. Gebruik ook alleen de oplader van het betreffende apparaat en geen andere, ondanks dat hij mogelijk past.”

7. Meterkast

“De meterkast zit vol met elektrische aansluitingen die voor extra brandontwikkeling kunnen zorgen. Wij hebben om die reden een rookmelder in de meterkast. Maak van je meterkast geen opbergruimte en houdt de elektriciteits- en gasaansluiting vrij voor de brandweer. Zij kunnen deze dan afsluiten bij brand.”

8. Deuren dicht

“Dichte deuren vertragen de rookverspreiding bij brand en in dichte ruimtes dooft het vuur door het gebrek aan zuurstof eerder. Doe de deuren in je huis daarom zoveel mogelijk dicht, zeker als je het huis verlaat.”

9. Schoorsteen

“Laat je schoorsteen regelmatig vegen, gebruik een schoorsteenconstructie zonder houten delen en zorg voor een schone en goedwerkende vonkenvanger. Is de natuur kurkdroog, steek dan niet je open haard aan en houd er rekening mee dat het rieten dak van je woning ook in de winter gortdroog kan zijn.”

10. Inboedelverzekering

“De schade na een brand is vaak enorm. Zelfs een kleine keukenbrand met lichte rookontwikkeling kan al tot roetschade leiden. Met een goede inboedelverzekering ben je verzekerd voor de schade na brand.”

Verjaardagscadeau

Als brandweerman en brandonderzoeker maakt Joost bijna dagelijks kennis met de vernietigende kracht van vlammen. Het heeft zijn liefde voor vuur niet gedoofd. “Ik kan enorm genieten van een mooi fikkie in de open haard of vuurkorf. Maar vuur kan ook veel kapot maken. Vooral branden met persoonlijke slachtoffers hebben veel impact. Gelukkig kan ik er altijd met collega’s over praten. Niet alleen om onze emoties te verwerken, ook om te kijken wat we ervan kunnen leren.”

Joost sluit zijn verhaal af met een laatste anekdote. “In winkels bekijk ik altijd de brandveiligheid, maar dat doe ik ook als ik bij mensen op bezoek ga. Hebben ze geen rookmelder, dan krijgen ze in plaats van bloemen, een boek of een fles drank een rookmelder als verjaardagscadeau. Daar red je levens mee.”

Veel voorkomende brandoorzaak

1. Vlam in de pan
2. Brand in wasmachine of -droger
3. Broei in poetsdoeken

Brandveilig Leven

Samen met een aantal collega-brandonderzoekers schreef Joost in 2015 de ervaringsbundel ‘Casuïstiek uit brandonderzoek voor Brandveilig Leven’. Het document beschrijft 28 concrete casussen van woningbranden, inclusief adviezen, die door de brandweer worden gebruikt bij voorlichtingsmomenten.